Βιταμίνη D & Διαβήτης Τύπου 2: Πώς Επηρεάζει τη Γλυκαιμική Ρύθμιση

Τι είναι η βιταμίνη D: περισσότερη ορμόνη παρά βιταμίνη

Η βιταμίνη D είναι λιποδιαλυτή και δρα στον οργανισμό κυρίως ως στεροειδής ορμόνη. Η ενεργή μορφή της (1,25-διυδροξυβιταμίνη D) ασκεί δράση μέσω ειδικών υποδοχέων (VDR), οι οποίοι βρίσκονται όχι μόνο στα οστά αλλά και:

• Στο πάγκρεας
• Στους σκελετικούς μύες
• Στο ήπαρ
• Στο λιπώδη ιστό
• Στο ανοσοποιητικό σύστημα

Αυτή η ευρεία κατανομή εξηγεί γιατί η βιταμίνη D στον διαβήτη τύπου 2 δεν αφορά μόνο τον μεταβολισμό του ασβεστίου, αλλά επηρεάζει άμεσα τη δράση της ινσουλίνης και τη φλεγμονώδη απόκριση.

Διαβήτης τύπου 2: μια νόσος πολυπαραγοντική

Ο διαβήτης τύπου 2 χαρακτηρίζεται από:

• Ινσουλινοαντίσταση
• Σχετική ανεπάρκεια ινσουλίνης
• Χρόνια χαμηλού βαθμού φλεγμονή
• Διαταραγμένο μεταβολισμό γλυκόζης και λιπιδίων

Η διατροφή, το σωματικό βάρος, η φυσική δραστηριότητα και η γενετική προδιάθεση είναι γνωστοί παράγοντες. Εκεί που η βιταμίνη D εισέρχεται δυναμικά είναι στη ρύθμιση μηχανισμών που μέχρι πρόσφατα υποτιμούσαμε.

Βιταμίνη D και ινσουλινοαντίσταση

Πλήθος μελετών δείχνουν ότι χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D συσχετίζονται με αυξημένη ινσουλινοαντίσταση. Οι πιθανοί μηχανισμοί περιλαμβάνουν:

• Ρύθμιση της έκκρισης ινσουλίνης από τα β-κύτταρα του παγκρέατος
• Βελτίωση της ευαισθησίας των κυττάρων στην ινσουλίνη
• Μείωση της φλεγμονής στον λιπώδη ιστό

Η ανεπάρκεια βιταμίνης D σε άτομα με διαβήτη τύπου 2 φαίνεται να επιβαρύνει τη γλυκαιμική ρύθμιση, χωρίς όμως να αποτελεί από μόνη της αιτιολογικό παράγοντα. Εδώ χρειάζεται επιστημονική ψυχραιμία: η βιταμίνη D δεν θεραπεύει τον διαβήτη, αλλά η έλλειψή της μπορεί να τον δυσκολεύει.

Φλεγμονή, παχυσαρκία και βιταμίνη D

Ο διαβήτης τύπου 2 είναι στενά συνδεδεμένος με τη χρόνια φλεγμονή χαμηλού βαθμού. Η βιταμίνη D διαθέτει ανοσορρυθμιστικές ιδιότητες που:

• Μειώνουν την παραγωγή προφλεγμονωδών κυτοκινών
• Βελτιώνουν το μεταβολικό προφίλ

Στην παχυσαρκία, η βιταμίνη D «παγιδεύεται» στον λιπώδη ιστό, με αποτέλεσμα χαμηλότερα επίπεδα στον ορό. Έτσι δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος: παχυσαρκία – ανεπάρκεια βιταμίνης D-  επιδείνωση μεταβολικού ελέγχου.

Κλινικά δεδομένα: τι λένε οι έρευνες

Παρατηρητικές μελέτες δείχνουν ότι άτομα με χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D έχουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη τύπου 2. Παρεμβατικές μελέτες με συμπληρώματα βιταμίνης D παρουσιάζουν μικτά αποτελέσματα:

• Βελτίωση της ινσουλινοευαισθησίας σε άτομα με έλλειψη
• Μικρή ή μηδαμινή επίδραση σε άτομα με επαρκή επίπεδα

Το συμπέρασμα είναι σαφές: η χορήγηση βιταμίνης D στον διαβήτη τύπου 2 έχει νόημα όταν υπάρχει τεκμηριωμένη ανεπάρκεια και πάντα στο πλαίσιο συνολικής διατροφικής παρέμβασης.

Διατροφικές πηγές βιταμίνης D

• Λιπαρά ψάρια (σολομός, σκουμπρί, σαρδέλες)
• Κρόκος αυγού
• Εμπλουτισμένα γαλακτοκομικά

Η διατροφή στον διαβήτη τύπου 2 σπάνια καλύπτει από μόνη της τις ανάγκες σε βιταμίνη D, ιδιαίτερα σε υπέρβαρα άτομα.

Συμπληρώματα βιταμίνης D: πότε και πώς

Η χρήση συμπληρωμάτων πρέπει να βασίζεται:

• Σε αιματολογικό έλεγχο (25(OH)D)
• Σε εξατομικευμένη δοσολογία
• Σε ιατρική και διαιτολογική παρακολούθηση

Η άκριτη λήψη συμπληρωμάτων δεν είναι στρατηγική· είναι ρίσκο.

Συμπέρασμα: ρεαλισμός, όχι υποσχέσεις

Η βιταμίνη D και ο διαβήτης τύπου 2 συνδέονται μέσα από σύνθετους μεταβολικούς μηχανισμούς. Δεν πρόκειται για πανάκεια, ούτε για μόδα. Πρόκειται για έναν παράγοντα που, όταν αγνοείται, μπορεί να υπονομεύσει τη συνολική θεραπευτική προσπάθεια.

Για τον διαιτολόγο, η αξιολόγηση και η σωστή διαχείριση της βιταμίνης D αποτελούν μέρος μιας σοβαρής, επιστημονικά τεκμηριωμένης προσέγγισης. Η μεταβολική υγεία δεν βελτιώνεται με συνθήματα, αλλά με γνώση, μέτρο και συνέπεια.