Έλξη και Εθισμός στη ζάχαρη

Η Δουλειά της Ζάχαρης

Ο σπουδαιότερος ρόλος των υδατανθράκων είναι να προσφέρουν ενέργεια στους μύες και τον εγκέφαλό σας. Κατά τη διάρκεια της άσκησης, οι υδατάνθρακες αποτελούν μια από τις βασικότερες πηγές ενέργειας. Στην πραγματικότητα, οι υδατάνθρακες είναι κυριολεκτικά η μόνη καύσιμη ύλη που μπορεί να χρησιμοποιήσει ο εγκέφαλος. Ολόκληρες, ακατέργαστες πηγές υδατανθράκων, όπως τα πλήρη δημητριακά, τα φασόλια, οι ξηροί καρποί, τα λαχανικά και τα φρούτα είναι γεμάτα με θρεπτικά στοιχεία, διατροφικές ίνες και φυτοχημικά που έχουν μια μακριά λίστα εντυπωσιακών ωφελειών για την υγεία. Η ζάχαρη ή η σουκρόζη είναι μια σημαντικότατη πηγή θερμίδων από υδατάνθρακες, πολύ καθαρή τροφή που δεν προσφέρει κανένα θρεπτικό στοιχείο εκτός από τις θερμίδες. Η υπερβολική κατανάλωση ζάχαρης έχει συνδεθεί με την τερηδόνα, την παχυσαρκία, τα καρδιαγγειακά νοσήματα και τις διαταραχές του μεταβολισμού του σακχάρου, όπως ο σακχαρώδης διαβήτης και η υπογλυκαιμία.

Η Επιβίωση του Πιο Φορμαρισμένου

Οι άνθρωποι εδώ και χιλιάδες χρόνια έχουν το ένστικτο να αναζητούν γλυκές γεύσεις καθαρά για λόγους επιβίωσης. Ο Homo Sapiens, ανάλογα με την εποχή του χρόνου, αναζητούσε τροφές γεμάτες ενέργεια και θρεπτικά στοιχεία, όπως τα φρέσκα ώριμα φρούτα από τα δέντρα και τα σταφύλια, το μέλι από μελίσσια και γλυκούς χυμούς δέντρων και φυτών. Στο παρόν, όπου υπάρχει άφθονη τροφή καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου, δεν έχει ανάγκη από αυτό το προσαρμοστικό ένστικτο επιβίωσης. Παρόλα ταύτα βρέφη που εξετάστηκαν μετά τη γέννησή τους προτιμούν ακόμα τη γλυκιά γεύση περισσότερο από κάθε άλλη.

Η εξερεύνηση της χημείας του εγκεφάλου μπορεί να ανιχνεύσει την αγάπη μας για τα γλυκά και ακόμα να βρει σημεία συσχέτισης της διατροφής με το εξελικτικό μας παρελθόν.

Καθώς ο εγκέφαλος προσλαμβάνει ερεθίσματα από εξωτερικές πηγές, παράγει χημικούς μεσολαβητές που ονομάζονται νευροδιαβιβαστές, οι οποίοι επηρεάζουν την λειτουργία του εγκεφάλου, την μνήμη και τις μορφές συμπεριφοράς. Όταν καταναλώνεται μια γλυκιά τροφή, ο εγκέφαλος παράγει οπιοειδή, νευροδιαβιβαστές οι οποίοι αναγνωρίζουν επιθυμητές αισθήσεις, σε αυτή την περίπτωση, τη γεύση του γλυκού. Ταυτόχρονα η γλυκιά γεύση πυροδοτεί την παραγωγή ενός νευροδιαβιβαστή, της ντοπαμίνης, η οποία επιδρά στην μνήμη, συνδέοντας την επιθυμητή αίσθηση με την ανάγκη να την ξανανιώσει το άτομο στο μέλλον.

Τόσο μέσω της μνήμης όσο και μέσω οπτικών ερεθισμάτων, οι νευροδιαβιβαστές μας οδηγούν στην αναζήτηση γλυκών γεύσεων. Όταν καταναλωθούν, οι ίδιοι νευροδιαβιβαστές μας ενθαρρύνουν να συνεχίσουμε να τρώμε. Αυτό είναι προφανές ότι αποτελούσε μια ωφέλιμη προσαρμογή επιβίωσης για τους προγόνους μας κατά την διάρκεια εποχών λιμού. Ενθάρρυνε τα τσιμπούσια και ακόμα και την κατανάλωση τεραστίων ποσοτήτων τροφής όταν βρισκόντουσαν σε περιόδους που έπρεπε να αποθηκεύσουν ενέργεια για τις φτωχότερες εποχές. Δυστυχώς, σήμερα, αυτό το φυσιολογικό ένστικτο έχει γίνει περισσότερο κατάρα παρά ευλογία για πολλά άτομα που υποφέρουν από υπερβολική πρόσληψη τροφής και παχυσαρκία.

Έλξη και Εθισμόςστη ζάχαρη

Φαίνεται, ότι μέχρι ενός ορισμένου σημείου, η έλξη που νιώθουμε για την ζάχαρη προσομοιάζει με εθισμό, και ότι η φυσική αντίδραση στην ξαφνική απομάκρυνση της ζάχαρης από την διατροφή μας μπορεί πραγματικά να αποτελεί συμπτώματα συνδρόμου στέρησης. Ο εγκέφαλος λειτουργεί δημιουργώντας μονοπάτια χημικών και ηλεκτρικών σημάτων, τα οποία σηματοδοτούν σκέψεις, αισθήματα και φυσικές αντιδράσεις. Η ανθρώπινη έλξη για την ζάχαρη εγκαθίσταται με το ίδιο εγκεφαλικό μονοπάτι, όπως και ο εθισμός σε άλλες χημικές ουσίες, π.χ. τα ναρκωτικά. Έρευνα σε ποντίκια παρέχει αποδείξεις ότι η επιθυμία για τις γλυκές γεύσεις έχει την δυνατότητα να προχωρήσει από μια απλή έλξη σε μια πραγματική χημική εξάρτηση παρόμοια με τον εθισμό στα ναρκωτικά.

Ερευνητές από το Τμήμα Φυσιολογία του Πανεπιστημίου Princeton, μελέτησαν τις επιδράσεις της χρήσης ναρκωτικών σε ποντίκια. Παρατήρησαν τα φυσικά συμπτώματα και τις αλλαγές στην χημεία του εγκεφάλου, που προκλήθηκαν από την χημική εξάρτηση και τα συνεπακόλουθα συμπτώματα στέρησης μετά την παύση της χορήγησης του ναρκωτικού. Σε δύο μελέτες που δημοσιεύτηκαν το 2001 και το 2002, οι Dr. Bartley G. Hoebel και συνεργάτες, υπέθεσαν ότι αφού τα μονοπάτια του εγκεφάλου για την εξάρτηση στα φάρμακα και την έλξη στην ζάχαρη ήταν τα ίδια, τότε η υπερβολική πρόσληψη της ζάχαρης, μπορεί να οδηγήσει σε επιδράσεις όπως αυτές της χρήσης ναρκωτικών. Στην δεύτερη μελέτη, όταν τα ευαισθητοποιημένα στη ζάχαρη ποντίκια, στερήθηκαν την ζάχαρη, παρουσίασαν σημεία συμπεριφοράς όπως συμβαίνει στην στέρηση, όπως παραμιλητό, τρόμο των άκρων, διαταραγμένες κινήσεις της κεφαλής και αύξηση του στρες κατά τη διάρκεια δοκιμασιών σε λαβύρινθο. Παρατηρήθηκαν ακόμα και αλλαγές της χημείας του εγκεφάλου.

Οι ερευνητές συμπέραναν ότι η υπερβολική πρόσληψη ζάχαρης δημιούργησε μια κατάσταση, στην οποία η στέρηση της ζάχαρης είχε ως αποτέλεσμα την εμφάνιση σημείων συμπεριφοράς και νευροχημικών σημείων του τύπου της στέρησης οπιοειδών. Ακόμα, όταν τα αυξημένα επίπεδα στρες συνδυάστηκαν με ανισορροπίες στην χημεία του εγκεφάλου, επέφεραν αποτελέσματα παρόμοια σε ποιότητα με την στέρηση από μορφίνη ή νικοτίνη, κάνοντας τα ποντίκια εξαρτημένα στη ζάχαρη. Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι υπάρχει χημική εξάρτηση στη ζάχαρη, αλλά δεν αποδεικνύουν συμπερασματικά ότι τα ποντίκια είναι εθισμένα σε αυτή. Και αφού δεν έχουν πραγματοποιηθεί μελέτες σε ανθρώπους, δεν μπορούμε να επεκτείνουμε αυτά τα ευρήματα και στην ανθρώπινη συμπεριφορά. Όμως μας δημιουργούν φυσικά το ερώτημα για το αν παρόμοια ευρήματα θα υπάρχουν και στους ανθρώπους, λόγω των ομοιοτήτων που παρουσιάζουν τα εγκεφαλικά μας μονοπάτια.

Προστιθέμενα Σάκχαρα

Αν αυτές οι μελέτες αντιπροσωπεύουν την αρχή μιας νέας θεωρίας συμπεριφοράς η οποία θα βοηθήσει στην ανεύρεση της αιτίας της ανεξέλεγκτης ανάγκης και της έλλειψης δύναμης που μπορεί να επιδείξει κανείς για την αποφυγή των γλυκών, αυτής της μάστιγας που βασανίζει πολλά από τα παχύσαρκα άτομα, ποιά είναι η αιτία που οδηγεί σε έναν τέτοιον εθισμό; Τι πυροδοτεί αυτήν την αναπόφευκτη σειρά χημικών γεγονότων που οδηγούν στην εξάρτηση στη ζάχαρη; Οι σημερινές προμήθειες κατεργασμένων τροφών βρίθουν από προϊόντα φορτωμένα με ζάχαρη. Από τα ψωμάκια των χάμπουργκερ ως τις σάλτσες για τα ζυμαρικά, οι περισσότερες κατεργασμένες τροφές έχουν επιπρόσθετη ζάχαρη στα συστατικά τους. Υποσυνείδητα επιλέγουμε τροφές οι οποίες είναι πιο γλυκές. Οι κατασκευαστές τροφίμων έχουν εκμεταλλευτεί αυτήν μας την ανάγκη στο έπακρο προσθέτοντας ζάχαρη σχεδόν στα πάντα, στηριζόμενες στην άποψη ότι τα πιο γλυκά προϊόντα κερδίζουν τον ανταγωνισμό. Έτσι, ακόμα και χωρίς να το γνωρίζουμε, έχουμε γίνει ένα έθνος υπερβολικής κατανάλωσης ζάχαρης, κάνοντας το πρώτο βήμα προς την εξάρτηση από τη ζάχαρη.

Αποπροσανατολιστικές Ετικέτες και Κρυμμένη Ζάχαρη

Μπορεί να καταναλώνετε περισσότερη ζάχαρη απ’ ότι πιστεύετε. Παρόλο που απαιτείται τα ολικά σάκχαρα να παρατίθενται στον κατάλογο με τα συστατικά στις νέες ετικέτες των τροφίμων, τα πρόσθετα σάκχαρα δεν καταχωρούνται ξεχωριστά. Δεν υπάρχει τρόπος να περιγραφεί η ποσότητα σακχάρων που υπάρχει φυσικά στις τροφές και το ποσό που έχει προστεθεί κατά την επεξεργασία. Τρόφιμα που παραδοσιακά δεν πιστεύουμε ότι περιέχουν ζάχαρη- όπως το ψωμί, οι σάλτσες ζυμαρικών και οι σούπες σε κονσέρβες- τώρα περιέχουν ζάχαρη στα συστατικά τους.