Σίδηρος στην εγκυμοσύνη: Ποιες τροφές να προτιμήσεις και τι να αποφύγεις

2. Απαιτήσεις σε σίδηρο και συμπλήρωση

• Η σύσταση RDA για εγκύους είναι 27 mg/ημέρα (US NIH, 2024)
• Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO) συστήνει 30–60 mg/ημέρα στοιχειακού σιδήρου μαζί με 400 μg φυλλικού οξέος, από την αρχή της κύησης
• Η συνολική απαίτηση σιδήρου κατά την κύηση εκτιμάται περίπου σε 1.000 mg (συλλογική ανάγκη για το εμβρυο, τον πλακούντα και την αύξηση αιμοσφαιρικής μάζας) .

3. Κίνδυνοι σιδηροπενίας στην κύηση

• Η μητέρα μπορεί να εμφανίσει κόπωση, μειωμένη απόδοση και αυξημένο καρδιαγγειακό στρες.
• Το έμβρυο μπορεί να υποστεί Βραδύτερο νευροαναπτυξιακό ρυθμό, ανεπαρκή σιδηροαποθέματα κατά το πρώτο εξάμηνο ζωής, και αυξημένη πιθανότητα πρόωρης γέννησης ή χαμηλού βάρους

4. Τι τροφές να προτιμήσεις: Ο πίνακας του σιδήρου

Πίνακας 1: Τροφές πλούσιες σε σίδηρο για εγκύους

 Η απορρόφηση από ζωικές πηγές (αιμικό σίδηρο) είναι περίπου 15–35%, ενώ από φυτικές (non‑heme) μόλις 2–20%, γι’ αυτό συνίσταται συνδυασμός με βιταμίνη C

5. Τι να αποφεύγεις ή να περιορίζεις

• Τσάι, καφές, γαλακτοκομικά, ασβέστιο, αντιόξινα: μειώνουν την απορρόφηση του σιδήρου όταν καταναλώνονται μαζί με το γεύμα ή συμπλήρωμα (καλύτερα 2 ώρες μετά)
• Οξαλικά (σίδηρο στις φυτικές πηγές): όπως σπανάκι και φασόλια συνιστάται άρση με μαγείρεμα και συνδυασμός με βιταμίνη C.
• Υπερβολικές δόσεις συμπληρωμάτων σιδήρου χωρίς έλεγχο: μπορεί να προκαλέσουν συχνά γαστρεντερικές ενοχλήσεις και αύξηση κινδύνου διαβήτη κύησης σε ευάλωτες γυναίκες

6. Επιβεβαίωση και παρακολούθηση

• Αιματολογικός έλεγχος: Hb <11 g/dL στο 1ο τρίμηνο θεωρείται αναιμία, στο 2ο/3ο Hb <10.5 g/dL
• Ferritin: δείκτης αποθεμάτων σιδήρου· τιμή <30 ng/mL υποδηλώνει σιδηροπενία.
• Σε ασθενείς με χαμηλή ferritin ακόμα και χωρίς αναιμία, μπορεί να δοθεί συμπλήρωμα για πρόληψη.
• Σύμφωνα με την USPSTF, παρά την αβεβαιότητα σε screening σε ασυμπτωματικές γυναίκες, η συχνή χρήση χαμηλής δόσης συμπληρώματος (30 mg) είναι ασφαλής και αποτελεσματική

7. Μελέτες – τι δείχνει η επιστήμη για τις τροφές

• Σύστημα RCTs έδειξε ότι διατροφικές παρεμβάσεις (συμβουλευτική + τρόφιμα εμπλουτισμένα με σίδηρο) μειώνουν την εμφάνιση σιδηροπενικής αναιμίας σε έγκυες γυναίκες που πριν ήσαν μη-αναιμικές.
• Μελέτη έδειξε βελτίωση του σιδηρού κατά κύηση με καθημερινή κατανάλωση 2040 mg από το πρώτο τρίμηνο, βελτίωση φερριτίνης  και αιμοσφαιρίνης μετά 8–12 εβδομάδες.
• μελέτες έχουν δείξει μείωση περιπτώσεων πρόωρου τοκετού και χαμηλού βάρους κύησης με καθολική συμπλήρωση σιδήρου (>30 mg).

9. Ειδικές ομάδες: χορτοφάγοι, vegan και έφηβες

• Οι vegan εγκυμονούσες χρειάζονται περισσότερο από 27 mg, ίσως μέχρι 45 mg/ημέρα για να καλύψουν χαμηλή βιοδιαθεσιμότητα του μη αιμικού  σιδήρου.
• Οι έφηβες εγκυμονούσες έχουν αυξημένες ανάγκες λόγω αύξησης ανάπτυξης ίδιες και του παιδιού, και συχνά χαμηλά αποθέματα.

10. Συμπεράσματα και πρακτικές οδηγίες

• Ο σίδηρος είναι βασικός παράγοντας για την υγεία της μητέρας και του εμβρύου.
• Η δίαιτα πρέπει να περιλαμβάνει ποικιλία τροφών πλούσιων σε σίδηρο, με προτεραιότητα σε ζωικές πηγές και συνδυασμό με βιταμίνη C.
• Πρέπει να αποφεύγονται παράγοντες μειωμένης απορρόφησης, όπως καφές/τσάι και ασβέστιο μαζί με γεύματα.
• Συμπλήρωση χαμηλής δόσης σιδήρου (30–60 mg) συνιστάται συνήθως από πρώτο τρίμηνο.
• Τακτική αιματολογική παρακολούθηση αιμοσφαιρίνης  και φερριτίνης  είναι απαραίτητη.
• Η έγκαιρη και κατάλληλη παρέμβαση μπορεί να μειώσει την αναιμία κατά την κύηση και να προληφθεί περιγεννητική νοσηρότητα.

 Βιβλιογραφία

1. Obianeli C. Iron deficiency anaemia in pregnancy: A narrative review. PMC, 2024.
2. Bothwell TH. Iron requirements in pregnancy and strategies to meet them. J Nutr, 2000.
3. U.S. Preventive Services Task Force. Iron deficiency anemia in pregnant women screening and supplementation, 2024.
4. WHO. Daily iron and folic acid supplementation guideline, 2024.
5. Benson CS et al. Iron deficiency anaemia in pregnancy: prevention & outcomes, PMC, 2020.
6. Skolmowska D et al. Dietary interventions effectiveness RCT review, Nutrients, 2022.
7. Xu S et al. Antenatal iron‑rich food intervention improves maternal iron status, SciDirect, 2022.
8. Haider BA et al. Anemia, prenatal iron use and pregnancy outcomes, BMJ, 2013.
9. Nicholson WK. Screening and supplementation iron deficiency, JAMA, 2024.
10. Drinking guidelines mayoclinic, UCSF Health patient guide on anemia and pregnancy.